Etkin Pazar Hipotezi

Efficient Market Hypothesis, ya da Turkce adiyla etkin pazar hipotezi, finansla ilgilenen, yatirim yapan tum kisilerin bilmesi ve anlamasi gereken bir ders konusudur. Insanlar genelde bunu cok iyi kavrayamiyorlar. Bir okuyucumuz daha once yazdigimiz bir yaziya su yorumu yapmis:

"Bir çelişki daha dikkatimi çekiyor. Siz fon yöneticisisiniz. Bu durumda etkin pazar hipotezine (EMH) inanmamanız gerekiyor. Ama söylemleriniz hep EMH'i destekler nitelikte. Çünkü bir şekilde piyasanın getirisinden daha iyi bir getiri elde etmek için bu işe girmişsiniz. Aksi halde her hisseden bir tane alırsınız ve S&P500'ün veya Dow Jones'un getirisini elde edersiniz. Boşuna uğraşmanıza gerek yok. Demek ki, Fundamental Analiz'e inanıyor ve piyasayı yenebileceğinizi düşünüyorsunuz."

Gercekten ortada bir celiski var mi bir bakalim. Etkin Pazar Hipotezi'ni anladigini zanneden kisiler su sekilde tanimlar: "Hisse senedi fiyatlari "Brownian motion" veya "random walk" dedigimiz bir sonraki hareketinin yonu rastgele olan bir kalip izler. O yuzden hisse senedi fiyatlarini tahmin etmemiz imkansizdir". Ozellikle son yillarda davranissal finans alaninda yapilan arastirmalarin hisse senedi piyasalarinda onceden tahmin edilebilecek davranis bicimlerini ortaya cikarmasini ise Etkin Piyasa Hipotezinin artik islemedigine kanit olarak gosterirler. Ayrica piyasa getirisinin cok uzerinde getiriye sahip fon yoneticilerini de EMH'e karsi kanit olarak gosterirler.

Biz size isin dogrusunu anlatalim. Etkin Piyasa Hipotezinin kalbinde yatan dusunce sudur: piyasa fiyatlari bilinen tum bilgileri yansitir, o yuzden herkesin bildigi bilgileri kullanarak kar etmek imkansizdir. Ama elinizde kimsenin bilmedigi bir bilgi varsa hala kar edebilirsiniz. Bir ornekle aciklayalim. Diyelim ki davranissal finans uzerine doktora yapiyorsunuz ve arastirmanizin neticesinde firma isminde milliyetci kelimeler bulunan sirketlerin diger sirketlerden cok daha yuksek getiri sagladigi teorisini test ettiniz ve neticede de istatistiksel olarak bunun boyle oldugunu ispat ettiniz. Simdi bu Etkin Piyasa Hipotezinin calismadigi anlamina gelmez. Siz yaptiginiz bu bulusu kimseye haber vermezseniz (bilimsel dergilerde yayinlamamayi sectiniz diyelim, bu durumda yeni bir tez yazmaniz gerekecek doktora alabilmeniz icin) ve kendi paranizla veya zengin kisilerden buldugunuz paralarla bir fon olusturup borsada yatirim yapmaya basladiginizda sunlari farkedebilirsiniz:

1. Teziniz kagit uzerinde iyi duruyordur ama piyasada uygulanmasina gelince masraflarin sandigizdan daha yuksek oldugunu, her seferinde kagit almaya kalktiginizda yaptiginiz islemlerden dolayi hisse fiyatinin yukariya gittigini ve bunun da maliyetlerinizi yukselttigini (market impact) farkedebilirsiniz. Neticede elde etmeyi dusundugunuz ekstra getirinin cogunun masraflar yuzunden ortadan kalktigini farkediyorsaniz Etkin Piyasa Hipotezi calisiyordur.

2. Portfoyunuz cok ufaktir ve gercekten de kar edebiliyorsunuzdur, ama portfoyun buyuklugunu arttirdiginiz zaman karinizin da ortadan kalktigini gozlemliyorsaniz Etkin Piyasa Hipotezi calisiyordur.

3. Portfoyunuz hem ufakken hem de buyukken calisiyordur, gercekten de piyasanin istatistiksel olarak uzerinde bir getiri elde ediyorsaniz Etkin Piyasa Hipotezi yine calisiyordur.

Dikkat ederseniz piyasanin uzerinde bir getiriye sahip olmaniz Etkin Piyasa Hipotezinin calismadigi anlamina gelmez. Peki Etkin Piyasa Hipotezinin calismadigini nasil anlariz? Diyelim ki siz bulusunuzu en iyi akademik dergilerden bir tanesinde yayinladiniz, hatta bunun uzerine Wall Street Journal, Bloomberg gibi finansal gazeteciler de bulusunuzu haber yaptilar. Dunya alemin haberi oldu bu bulusunuzdan ve herkes sizin yaptiginiz gibi bu hisselere yatirim yapan fonlar olusturdu diyelim. Bir muddet sonra sistem dengeye geldiginde siz hala piyasanin uzerinde kar yapabiliyorsaniz ve baskalari da bu isten piyasanin uzerinde getiri sagliyorsa iste o zaman Etkin Piyasa Hipotezi calismiyordur. Bu mumkun mu? Isterse toplumdaki insanlarin cogunlugu embesil olsun, bu durum mumkun olmayacaktir. Paranin buyugunu kontrol eden rasyonel kisiler fiyatlar olmasi gelen noktaya gelene kadar karli bir sekilde hisse alip satacaklardir, onlarin onune cikan gerizekalilar da ellerindeki parayi bu rasyonel kisilere kaptiracaklardir.

O yuzden davranissal finanscilarin ortaya cikardiklari bulgular neticede hisse fiyat degerlendirmelerinin daha etkin bir sekilde yapilmasini saglamaktan oteye gidemiyor. (ayrica bulusu yapan arastirmacilar da unlerini arttirarak cok para kazaniyorlar tabii ki) Bu bulgulari kullanarak karli sirketler kurmamizda maalesef mumkun degil. Kar yapmak istiyorsaniz, bulgularinizi sir gibi saklayip kimseyle paylasmamaniz gerekiyor.

Bir kac istatistik vereyim ve Etkin Piyasa Hipotezini izlemenin kucuk yatirimci acisindan neden onemli oldugunu gozler onune sereyim. Bu rakamlar Amerikali yatirimcilarin getirileri kullanilarak hesaplanmis. Amerika'da S&P500 hisselerinin uzun vadeli getiri orani %10, yonettikleri para miktari $10 trilyon olan yatirim fonlarinin (mutual funds) getiri orani ise %9. Neden boyle? Cunku yatirim fonlarinin masraflarini da bu fonlari kullanan musteriler oduyor, neticede bu getirilerini azaltiyor. Demek ki kucuk yatirimci icin en iyi yatirim dusuk maliyetli endeks fonlaridir.

Maalesef kurnaz kucuk yatirimcilar genelde yatirim fonlarinin gecmisteki getirilerine bakarak paralarin fondan fona kaydiriyorlar, negatif getiriyle karsilasinca satiyorlar, hisseler cikarken tekrar duser dusuncesiyle girip almiyorlar. Neticede kucuk yatirimcinin uzun vadeli getiri orani sadece ve sadece %3 imis. Akliniz alabiliyor mu? Gordugunuz gibi Etkin Piyasa Hipotezi kafasi calismayan kisileri cezalandiriyor.

Soyle dusunun. Diyelim ki benim elimde cok kazandiracak bir yatirim yontemi olsun. Ben ne zaman yatirim fonu kurarim? Sohretim alip basini yurudugunde, yontemim diger kisiler tarafindan kesfedilip elde ettigim yuksek getiri dusmeye basladigi zaman tabii ki. Bundan once hedge fund kurarak zenginlerin parasini yonetirim, kendi payima dusen para miktari da cok daha yuksek olur. Ben manyak miyim yatirim fonlariyla ilgili bir suru sinirlama ve yasal yukumluluklerle ugrasayim? Zaten yatirim fonu kurmaya kalksam bile, size elimde cok iyi bir yatirim yontemi oldugunu nasil anlatabilirim ki? O yuzden yatirim fonlarina para koymanizi tavsiye etmem.

Bir soz vardir "If you don't know who the trading sucker is, the sucker is YOU!" diye, yani hisse alip satarken kimin kaziklandigini bilmiyorsaniz kaziklanan sizsiniz demektir. O yuzden kucuk yatirimci pasif yatirim yontemini secmeli, aldigi buyuk sirketlerin kagitlarini yillarca elinde tutmalidir. Dikkat edin yukarida bahsettigim analiz aktif yatirimin neden oldugu yuksek vergileri dikkate almamistir. Yuksek vergileri de dikkate alsak olayin vehameti iyice ortaya cikar.

Uzun bir yazi oldu, umarim ogretici olmustur. Bu arada teknik analiz konusuna deginecek fazla vaktimiz kalmadi. Turkiye'de herkes teknik analiz konusuna sardirmis vaziyette, 38000'de destek, 40000'de kostek var sozleri insanlarin kabuslarina giriyor. Piyasanin yonunu (dakikalik, saatlik veya gunluk olarak) 5 seferin 3'unde dogru tahmin eden birisini taniyorsaniz bana soyleyin sizi dolar milyarderi yapayim. Baska bir sey soylememe gerek var mi? Tekrar uyariyorum, "If you don't know who the trading sucker is, the sucker is YOU!"