Vadeli Islemler

Ihracatcilarimiz ve isadamlarimiz hedging kavramini pek bilmiyorlar. Neyin nesi kimin fesidir bu hedging? Hedging yatirimcilarin gelecekte olusabilecek istenmeyen durumlara karsi kendilerini saglama almalarina denir. Ornegin petrol ureticisi bir sirket diyelim ki 100 milyon varillik bir petrol yatagi kesfetmis olsun. Buradan petrol cikarmanin maliyeti ise varil basina $40 olsun. Su anki petrol fiyatlari $70 dolar, yani simdi petrol cikarma isine girmek karli gibi gorunuyor. Ancak onumuzdeki 3-5 sene icerisinde petrol fiyatlari ne olur onceden kestirmek mumkun olmayabilir. Bastan yatirima girisirsiniz bir cok sabit harcama yaparsiniz, sonra petrol fiyatlari dustugu zaman zarar edebilirsiniz. Bu petroli cikarmasi da belki 5 belki 10 yil surebilir. Iste bu gibi durumlarda petrol sirketleri genelde vadeli islemler borsasina gidip diyelim ki senede 20 milyon varili 5 yil sureyle satmak icin simdiden anlasma yaparlar ve fiyati sabitlerler. Gelecekte fiyatlar yukari giderse para kaybedebilirler ama yine de projelerinden kar ederler, petrol fyatlari duserse yine kar ederler.

Turkiye'deki tekstilciler icin de ayni durum soz konusu. Bundan 4 yil once 1 dolar 1.6 YTL iken bu insanlar gidip bankalarla 4 yil sonra 1.7 veya 2 YTL'den dolar satmak uzere anlasma yapabilirlerdi. Bankalar niye 2006 yilinda 1 dolari 2 YTL'ye almayi istesinler? Cunku bankalar gelecekte dolar almak isteyen musterileri bulabilirler. Mesela sicak para Turkiye'ye yatirima geldigi zaman doviz kuru riski aliyor ve bu riski hedge etmenin yolu tekstilcilerle boyle bir vadeli islem anlasmasi yapmak. Iki taraf icin de karli bir anlasma. Aslina bakarsaniz, doviz kuru riskinden oturu ulkeye gelebilecek bir cok yatirimci nihayetinde gelmeme karari aliyor. Yani tekstilciler ve diger ihracatcilarimiz kendi doviz kuru risklerini hedge etme yoluna gitseler ulkeye de daha fazla sermaye akisi olur ve faiz oranlari daha da duser.

Izmir vadeli islemler borsasinda islem derinligi ne kadardir, ne tur kontratlar vardir pek bilemiyorum ama vadeli islemler piyasasinin islemesi icin ilginin olmasi lazim, ilginin olmasi icin de bilginin olmasi lazim. Ilgi yuksek olursa hedge maliyeti de dusuk olur. TurkDEX sitesinden daha detayli bilgi edinebilirsiniz belki.